طراحی فرش
دنیای طراحی فرش فراتر از یک منطقه خاص، کشور یا فرهنگ خاصی است. این دنیایی متشکل از فرهنگها و سنتهای متنوع است که هر کدام به نوبه خود در ابعاد گسترده فرش جلوهگر میشوند. نقوش و طرحهای قالی نه تنها خانهها و تالارها را زیبا میکنند، بلکه داستانها و افسانههای ملی را روایت کرده و حاوی هنر، فرهنگ، سنتها و آداب و رسوم مختص هر منطقه هستند. بهعبارتی، میتوان گفت که نقش و نگارهای فرش زبان گویا و بیانگر هویت آنها هستند و بدون این عناصر، فرش از روح و زندگی تهی خواهد بود.
طراحی فرش چیست ؟
فرش به عنوان یکی از عناصر کلیدی هنر و فرهنگ ایرانی، با تار و پود خود به اصالت و تاریخ غنی این سرزمین ارتباط دارد. هر فرشی که بافته میشود، نمایانگر هنر و تمدن ایرانی است که به زیبایی در نقش و نگارهای آن نمایان میشود. طراحی فرش یک هنر منحصر به فرد است که در آن طراح با ذهن خلاق و سلیقهی خود، نقشهایی را که در ذهن دارد، به صورت هماهنگ و منظم کنار هم قرار میدهد و نوآوریهایی را به این حوزه وارد میکند.
دورههای آموزشی طراحی فرش، فرصتی مناسب برای علاقهمندان به این حرفه ایجاد میکند تا با گذراندن این دورهها و کسب مهارتهای لازم، به راحتی وارد بازار کار شوند و شغل مورد نظر خود را پیدا کنند. تا چند سال پیش، طراحی فرش به عنوان یک رشته دانشگاهی شناخته نمیشد و بیشتر از طریق آموزشهای استاد-شاگردی انتقال مییافت. اما با توجه به اهمیت این رشته و ریشههای عمیق آن در تاریخ و فرهنگ ایران، از دههی ۷۰ شمسی به همت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، رشته کارشناسی فرش در اکثر دانشگاههای هنری ارائه شد. این تغییر به رشد و توسعه هرچه بیشتر این هنر باستانی کمک کرده است.
طراح فرش کیست؟
در کتاب طراحی فرش هنرستانهای وزارت آموزش و پرورش، مهارت طراحی فرش بهصورت زیر تعریف شده است: طراح فرش فردی است که قادر باشد محاسبات لازم برای تعیین رجشمار نقشه را انجام دهد، کاغذ نقشه را تهیه کند و طرح را بهدرستی بر روی کاغذ نقشه منتقل نماید. همچنین باید توانایی نقطهگذاری گلهای شناختهشده بهعنوان نقطهشمار را داشته باشد. طراح باید با طرحهای مختلف فرش ایرانی آشنا بوده و بتواند نقشههای سراسری (مانند افشان شاه عباسی)، یکچهارم (لچک ترنج شاه عباسی)، واگیرهای (محرمات) و یکدوم (محرابی) را با انجام محاسبات لازم طراحی کند. امروزه طراحی فرش و نقشهکشی آن به دو روش دستی (سنتی) و کامپیوتری انجام میشود.
رشته طراحی فرش چیست ؟
آنچه به عنوان رشته فرش می شناسیم خود متشکل از چندین زیر شاخه می باشد که هر کدام دارا ی تعریف مشخصی هستند در واقع رشته کارشناسی فرش دارای انواع گرایشات : مرمت و تکمیل ، طراحی و رنگرزی و بافت است که در ادامه به توضیح مختصری از تمامی عناوین ذکر شده می پردازیم :
- مرمت و تکمیل : بررسی و شناخت انواع بافت، نحوه رنگرزی و انواع گره، مرمت انواع فرش و نظیر آن در این گرایش مورد بررسی قرار میگیرد . شناخت انواع نقوش سنتی و مدرن و نحوه مرمت مواردی مانند گلیم ، گبه در این گرایش آموزش داده می شود .
- بافت: انواع بافت و گره در این گرایش معرفی شده و داوطلبین این رشته پس از گذراندن این دوره باید بتوانند بافت فرش را به صورت تخصصی آموزش دهند و بر روی کارگاههای بافت فرش نظارت داشته باشند تا ازعیبهای رایج در بافت فرش جلوگیری کنند .
- طراحی : دانشجویان وهنرمندان این گرایش باید بتوانند، انواع نقش های فرش را شناخته و اطلاعات کاربردی در مورد آنها به دست آورند تا با ذوق و سلیقه خود طرح نو خلق نمایند .
- رنگرزی: آشنایی با رنگ و مواد شیمیایی، نحوه رنگرزی سنتی و شیمیایی و اصول استفاده از رنگزاهای طبیعی و مهارت رنگرزی بر روی الیاف پشم – پنبه و ابریشم از توانایی های دانشجویان این گرایش می باشد .
کلیه ی دانشجویانی که وراد گرایشات رشته کارشناسی فرش می شوند باید علاوه بر داشتن اطلاعات جامع و کامل درباره حیطه ی آموزشی خود ، هنر و خلاقیت نیز داشته باشند تا بتوانند از گرایش خود به عنوان یک منبع درآمد استفاده کنند هر چند به طور معمول کسب درآمد برای کارشناسان فرش ابدا دشوار نیست ولی اگر میخواهید در این رشته از نامداران باشید و به جایگاه ویژه ای دست پیدا کنید باید نهایت ذوق و قریحه ی خود را به کار بگیرید . افتخار شهر کاشان است که صنعت فرش آن که به طراحی فرش های مختلف پرداخت و یکی از مراجع اصلی تولید انواع نقشه های کلاسیک و مدرن می باشد و همواره از پیشگامان این صنعت بوده است .
انواع طرح فرش ایرانی
طرحهای فرش ایرانی را با توجه به نوع نقشهکشی آنها میتوان به سه صورت ذیل تقسیمبندی کرد:
- طرحهای سراسری که در آنها قرینه رخ نداده پس کل طرح باید کشیده شود. معمولاً این طرحها، طرحهایی جهتدار هستند یعنی از یک طرف معنی دارند.
- طرحهای یک دوم که دارای یک خط تقارن عمودی هستند و بافنده به وسیله یک دوم طرح، طرح کامل را میبافد.
- طرحهای یک چهارم که بافنده توسط یک چهارم طرح کل طرح را میبافد. این طرحها دارای دو خط تقارن هستند.
در یک دستهبندی دیگر که توسط شرکت سهامی فرش ایران ارائه شده است، طرح فرش ایرانی به 19 گروه اصلی و تعداد زیادی گروههای فرعی تقسیم میشود.برخی از این گروهها عبارتند از: طرح فرش آثار باستانی و ابنیه اسلامی، شاه عباسی، اسلیمی، افشان، بتهای، شکارگاهی و سایر عناوین
طراحی فرش به روش دستی (سنتی)
در طراحی فرش به روش دستی، طراح به صورت ذهنی و یا با استفاده از الگو طرح خود را بر روی کاغذ شطرنجی ترسیم میکند. کاغذ شطرنجی، کاغذی جدولبندی شده است که هر مربع آن به ده خانه طولی و ده خانه عرضی تقسیم میشود. در واقع هر مربع کوچک کاغذ شطرنجی علامت یک گره است.مراحل کلی طراحی فرش به روش دستی به صورت ذیل است:
- مدادی کردن نقشه خطوط کلی بر روی کاغذ شطرنجی شده
- رسم کردن و تصویرکشی خطهایی که در مدادزنی مشخص شده
- رنگآمیزی نگارها و نقشهایی که در طراحی مشخص شده
- نقطهچینی کنارهها و حدود نگار طراحی شده بر روی کاغذ
طراحی فرش با استفاده از کامپیوتر
با توسعه تکنولوژی و استفاده روزافزون از کامپیوتر در بخشهای مختلف جامعه، از اوایل دهه هفتاد شمسی استفاده از کامپیوتر برای طراحی و نقشهکشی فرش مورد توجه قرار گرفت.امروزه بسیاری از طراحان از نرمافزارهایی گرافیکی همچون «فتوشاپ» و یا نرمافزارهای تخصصی طراحی فرش همچون «بوریا» برای طراحی و نقشهکشی فرش استفاده میکنند.مراحل کلی طراحی و نقشهکشی فرش به روش کامپیوتری به صورت ذیل است:
- طراحی: در این مرحله طرح اولیه با دست طراحی شده و بوسیله اسکن وارد نرمافزار میشود و یا طرح از آرشیو نرمافزار انتخاب شده و به عبارتی از طرحهای موجود استفاده میشود.
- ویرایش یا ادیت: در این مرحله طرح وارد نرمافزار شده و روی صفحه شطرنجی منطبق میشود. در این مرحله بینظمیها و نواقص موجود در بخشهای مختلف طرح با استفاده از ابزارهای موجود در نرمافزار ویرایش میشود.
- رنگگذاری: در این مرحله با استفاده از ابزارهای رنگآمیزی نرم افزار، طرح فرش رنگآمیزی میگردد.
- چاپ یا پرینت: در این مرحله بر اساس نیاز و کاربرد، نقشههای طراحی شده در اندازههای مختلف با هدف استفاده در فرایند بافت، تبلیغات و تهیه بروشور چاپ میشوند.
دیدگاهتان را بنویسید