نقاشی روی سفال چیست؟

نقاشی روی سفال هنری لذتبخش و هیجان انگیز است که به شما توصیه می کنم یک بار هم شده تجربه اش کنید. برای نخستین بار مردمان نواحی سومر ابتدایی و جیرفت اقدام به ساخت ظروف با خاک رس کردند. این ظروف در ابتدا دارای نقاشی روی سفال نبودند. بلکه بدون نقاشی، شامل یک گلوله گلی با سوراخی در وسط و یا رشته‌هایی مارپیچ و لایه‌لایه روی ‌هم بودند. این ظروف پس از آماده‌سازی زیر نور خورشید گذاشته می‌شدند تا خشک شوند و اکثراً مصرف کاربردی برای ذخیره آب و غذا داشتند.

سال‌ها زمان لازم بود تا بشر اولیه به فکر حک کردن نقوش تزئینی یا آیینی روی این ظرف افتاد. این نقوش ابتدا کاملاً هندسی و یا به شکل خطوطی موازی نقاشی می‌شدند. اما به تدریج خطوط به شکل اشکال شدند و جنبه روایتگری به خود گرفتند. به‌طور مثال مردمان یونان علاقه داشتند تصاویری روایتگر از زندگی روزمره خود یا داستان‌هایی از خدایان و الهگان یونانی را روی سفال‌ها نقش ببندند.

چند نمونه تکنیک برای نقاشی روی سفال

در اینجا شما را با چند شیوه نقاشی روی سفال با لوازم ساده و ارزان قیمتی که معمولاً در دسترس همه هستند، آشنا می‌کنیم. مراحل زیر را دنبال کنید.

روش آماده سازی برای نقاشی روی سفال

۱. ظرف سفالین خود را آماده کنید. برای آماده‌سازی ظرف سفالی ابتدا باید روی آن را با یک سمباده نرم صاف و صیقلی کنید و بعد ظرف را با آب سرد بشویید.

۲. بگذارید تا ظرف کاملاً خشک شود.

۳. سپس یک لایه چسب چوب روی سطح ظرف بمالید و بگذارید تا خشک شود.

۴. حالا دوباره سطح آن را با سمباده نرم بسابید. چسب چوب کمک می‌کند تا رنگ‌ها به خورد سفال نروند.

انداختن طرح مورد نظر روی سفال

طرح مورد نظر خود را به سه شیوه می‌توانید روی سفال بیندازید.

• نخست به‌صورت دستی و بداهه که در این روش از یک مداد نرم می‌توانید استفاده کنید.
• در شیوه دوم می‌توانید طرح را روی یک کاغذ کالک یا پوستی کپی کنید، سپس از پشت روی سطح سفال قرار دهید و روی خطوط طرح دوباره مداد بکشید. در این روش که به گرته برداری نیز معروف است، طرح مورد نظر شما روی سفال منتقل می‌شود. همچنین می‌توان با سوزن تیزی دورگیری طرح را سوراخ سوراخ کرد. سپس آن را روی ظرف گذاشت و یک بقچه کوچک پر از گرده خاکستر را روی آن مرتباً زد. نقش روی ظرف کپی خواهد شد. بسیاری از طراحان نقاشی روی سفال از این روش استفاده می‌کنند.
• همچنین می‌توانید از کاغذ کاربُن نیز استفاده کنید. کار کپی کردن با این کاغذها بسیار راحت است و طرح شما به راحتی روی ظرف مورد نظر کپی خواهد شد.

ابزارهای مناسب نقاشی روی سفال 

• یک ظرف سفالی
• رنگ اکرلیک طلایی
• چسب چوب
• کاغذ آلومینیومی
• قلم مو
• دورگیر طلایی
• اسپری ثابت کننده رنگ روی سفال

آموزش نقاشی روی سفال

برای نقاشی روی ظروف سفالی ابتدا یک ظرف سفالی انتخاب کنید. بعد سطح ظرف را با سنباده نرم به صورت کامل صاف و یکدست کنید. می توانید برای سریع کار کردن از قلم موی نرم سطح ظرف را کاملا گردگیری کنید. روش دیگر می توان سفال را با آب سرد بشویید و اجازه بدهید کاملا خشک شود.پس از خشک شدن ظرف سفال آن را رنگ آمیزی کنید. ابتدا ظرف سفالی را با چسب چوب بسیار رقیق شده و به وسیله قلم مو سطح مورد نظر را بپوشانید. در رنگ آمیزی، رنگ گواش سفید را فقط یک لایه نازک و فقط یک بار با استفاده از قلم مو روی سفال بکشید

پس از رنگ آمیزی زمان انتقال طرح می شود، برای طراحی روی سفال، ابتدا طرح را بسته به رنگ زمینه با استفاده از کاربن رنگ های مختلف روی سفال منتقل کنید و شروع به رنگ آمیزی کنید. ابتدا رنگ را کاملا دورگیری کنید.طرح روی سفال را با استفاده از رنگ مورد نظر و قلم موی گرد با اندازه مناسب 2،3،5،7 شروع به رنگ آمیزی کنید.پس از خشک شدن رنگ روی سفال از اسپری با فاصله 20 سانتمتری کل سفال را بپوشانید.

نقاشی روی سفال را با چه رنگی آغاز کنیم؟

برای نقاشی روی سفال بدون رفتن به کوره، شما می‌توانید از رنگ‌های متنوع گواش و اکریلیک استفاده کنید. بدین منظور از حلال رنگ‌ها یعنی آب برای رقیق شدن آنها استفاده کنید و سپس با قلمو روی ظرف یا شئی موردنظر سفالی خود نقاشی و رنگ‌آمیزی کنید. اکریلیک رنگ جذابی است که جلوه‌ای درخشان دارد و شاید بیش از رنگ گواش برای نقاشی روی سفالمناسب باشد. این رنگ دارای پرایمر نیز هست. پرایمر را قبل از اینکه نقاشی با اکریلیک را شروع کنید روی سطح سفال بزنید. این ماده باعث می‌شود تا رنگ به خورد سفال نرود. همچنین پرایمر خاصیت ضدآب نیز دارد.

به این نکته توجه کنید که بهتر است رنگ اکریلیک را با آب کمی رقیق کنید. زیرا اکریلیک خام علاوه‌بر این که بسیار غلیظ است، ممکن است در برابر آتش خطر آتش‌سوزی به‌بار بیاورد. آب در ترکیب با اکریلیک می‌تواند تا حد زیادی از این خطر احتمالی بکاهد.

برای فیکس شدن رنگ‌ها روی سفال چه باید کرد؟

همان‌طور که می‌دانید حلال رنگ‌هایی مانند گواش و اکریلیک آب است. بنابراین اگر قرار باشد از هیچ اسپری فیکس‌کننده و تثبیت‌کننده‌ای استفاده نکنید، با برخورد قطره‌ای آب رنگ‌ها پخش می‌شوند. بنابراین باید از یک اسپری تثبیت‌کننده رنگ برای فیکس شدن رنگ‌های نقاشی روی سفال استفاده کنید. همچنین می‌توانید به جای فیکساتیو از اسپری تافت مو نیز استفاده کنید.

نقاشی روی سرامیک چگونه است؟

نقاشی روی سرامیک هم مانند نقاشی روی سفال ساده است. در این تکنیک از رنگ‌ها با مواد معدنی که معمولاً توسط خود هنرمند ترکیب و ساخته شده، استفاده می‌شود. معمولاً برای نقاشی روی سرامیک از دو تکنیک زیرلعابی و رولعابی استفاده می‌شود. در زیر این دو تکنیک را به‌صورت خلاصه به شما معرفی می‌کنیم.

• در نقاشی زیرلعابی ابتدا با رنگ‌های معدنی نقش مورد نظر روی ظرف خام کشیده شده و بعد از پخته شدن در کوره و ظاهر شدن رنگِ واقعی رنگ‌های معدنی، مجدداً لایه‌ای از لعاب شفاف روی ظرف زده می‌شود. در مرحله آخر ظرف را در کوره می‌گذارند تا لعاب کاملاً پخته شود. در این تکنیک می‌توان از رنگ یا لعاب رنگی برای بک‌گراند نیز استفاده کرد.
• در تکنیک رولعابی، نقاشی روی سرامیک بدین شکل صورت می‌گیرد که ابتدا لعاب روی ظرف زده می‌شود و ظرف به درون کوره می‌رود. سپس روی ظرف آماده با رنگ معدنی نظیر لاجورد یا… نقش مورد نظر کشیده می‌شود. نکته قابل توجه اینکه رنگ‌های معدنی در ابتدا شبیه به خمیر گِلی هستند و باید در کوره پخته شوند تا رنگ واقعی خود را نشان دهند. سپس این ظروف دوباره به درون کوره می‌روند و پس از بیرون آمدن رنگ‌های نقوش نقاشی کاملاً هویدا می‌شود.

تفاوت سفال و سرامیک چیست؟

همان‌طور که گفتیم سفال ترکیبی از خاک ثانویه یعنی رُس و آب است. ظروف سفالی با ترکیب این خاک با مقداری آب به دو شیوه دستی و یا با چرخ سفالگری ساخته می‌شوند. برای خشک شدن یا به اصطلاح پختن این ظروف سفالی نیازی به حرارت فوق‌العاده بالا و کوره‌های پیچیده سفالگری نیست. بلکه کوره‌های ساده کارگاهی با درجه حرارت پایین‌تر از ۶۰۰ درجه سانتیگراد نیز می‌تواند به راحتی این ظروف را پخته و آماده کند.

اما در سمت دیگر سرامیک‌ها متشکل از خاک اولیه شامل ترکیباتی پیچیده از کائولن، کوارتز، سیلیس و خاک استون ور وجود دارد. کار با آنها کمی پیچیده‌تر است ولی در عوض تنوع بسیار بالایی را پوشش می‌دهد. سرامیک‌ها نیز گونه‌ای از سفال‌ها هستند، با این تفاوت که ماده اولیه آنها دوغابی شکل بوده و چسبندگی کمتری نسبت به خمیر سفال دارند. به همین دلیل باید با تکنیک قالب‌گیری در قالب‌های مخصوص ریخته شوند و سپس در کوره‎‌های ویژه با حرارت بسیار بالا قرار بگیرند. حرارتی در حدود ۱۶۰۰ درجه سانتیگراد لازم است تا سرامیک‌ها به‌درستی پخته شوند.