آموزش خوش خطی به زبان ساده

خط و قلم زمینه های مناسب برای آگاهی هر چه بیشتر افراد به اصول و قواعد خوش خطی را بوجود آورده است.نوشتن در زندگی همه افراد جزء جدانشدنی است. بسیاری از افراد داشتن دست خط زیبا را نشانه تحصیلات عالیه و سطح بالای سواد می دانند. به این معنا که تصور می کنند افرادی که مطالعه بالایی دارند و به طور مداوم در حال نوشتن دانسته های خود هستند، از دست خط زیباتری برخوردارند. به عبارت دیگر، نوشتن مداوم موجب تمرین دست خط می شود. بنابراین پس از مدتی به طور خودکار خط آنها زیبا می شود. اما این تنها یک نظریه است و اگر بخواهیم به طور علمی به این قضیه نگاه کنیم، هیچ گاه زیاد نوشتن با زیبایی خط ارتباطی نداشته است.در واقع با نوشتن مداوم هیچ گاه خط زیبا نمی شود. بلکه تمرین مناسب و رعایت اصول درست نوشتن است که به دست خط زیبایی می دهد.
خوشنویسی چیست؟
خوشنویسی یا خطاطی به معنی زیبانویسی یا نوشتن همراه با خلق زیبایی است و فردی که این فرایند توسط او انجام میگیرد خوش نویس نام دارد، بهخصوص زمانی که خوش نویسی حرفهٔ شخص باشد. گاهی درک خوشنویسی به عنوان یک هنر مشکل است. به نظر میرسد برای درک و لذت بردن از تجربه بصری خوشنویسی باید بدانیم خوشنویس افزون بر نگارش یک متن، سعی داشته اثری هنری با ارزشهای زیبایی شناختی خلق کند. از این رو خوشنویسی با نگارش سادهٔ مطالب و حتی طراحی حروف و صفحهآرایی متفاوت است. همچنین از آنجایی که این هنر جنبههایی از سنت را در دل خود دارد باید آن را تا حدی از تایپوگرافی که مبتنی بر ارزشهای گرافیکی مدرن و کارهای چاپی است متمایز کرد.
خوشنویسی ایرانی
درحالی که عمدهٔ تبدیل نگارش معمولی کلمات به خوشنویسی هنرمندانه به عهده ایرانیان بودهاست، رفته رفته ایرانیان سبک و شیوههایی مختص به خود را در خوشنویسی ابداع کردند. هرچند این شیوهها و قلمهای ابداعی در سایر کشورهای اسلامی هم طرفدارانی دارد اما بیشتر مربوط به ایران و کشورهای تحت نفوذ آن همچون کشورهای آسیای میانه، افغانستان، پاکستان و هند میباشد. در این منطقه نیز خوشنویسی همواره به عنوان والاترین شکل هنرهای بصری مورد توجه بوده و دارای لطافتی خاص است.
در ایران پس از فتح اسلام، خطّاطی به شیوهٔ نسخ وجود داشت. در زمان حکومت ایلخانیان، اوراق مذهّب کتابها نخستین بار با نقشهای تزیینی زینت یافت. در زمان حکومت تیموریان در ایران، خط و خوشنویسی به اوج کمال خود رسید. میرعلی تبریزی با ترکیب خط نسخ و تعلیق، خط نستعلیق را بنیان نهاد. مشهورترین خطاط قرآن در این دوره بایسنقر میرزا بود.[۵]
آنچه که به عنوان شیوهها یا قلمهای خوشنویسی ایرانی شناخته میشود بیشتر برای نوشتن متون غیر مذهبی نظیر دیوان اشعار، قطعات ظریف هنری یا برای مراسلات و مکاتبات اداری ابداع شده و بهکار رفتهاست. این در حالی است که خط نزد اعراب و ترکان عثمانی بیشتر جنبه دینی و قدسی داشتهاست. هرچند آنان نیز برای امور منشیگری و غیر مذهبی قلمهایی را بیشتر بهکار میبرند، اما اوج هنرنمایی آنان – بر خلاف خوشنویسان ایرانی- در خط ثلت و نسخ و کتابت قرآن و احادیث قابل رویت است.
در ایران نیز برای امور مذهبی مانند کتابت قرآن یا احادیث و روایات و همچنین کتیبهنویسی مساجد و مدارس مذهبی بیشتر از خطوط ثلث و نسخ بهره میگرفتند که نزد اعراب رواج بیشتری دارد. هرچند ایرانیان در این قلمها نیز شیوههایی مجزا و مختص به خود آفریدهاند.
خط تعلیق را میتوان نخستین خط ایرانی دانست. خط تعلیق که ترسل نیز نامیده میشد از اوایل قرن هفتم پا به عرصه گذاشت و حدود یکصد سال دوام داشت تعلیق از ترکیب خطوط نسخ و رقاع به وجود آمد و کسی که این خط را قانونمند کرد خواجه تاج سلمانی بود؛ که بعدها به وسیله خواجه عبدالحی منشی استر آبادی بدان قواعد و اصول بیشتری بخشیده شد.[۷]
پس از خط تعلیق که نخستین خط شکل گرفته ایرانی بود. در قرن هشتم میرعلی تبریزی (۸۵۰ هجری قمری) از ترکیب و ادغام دو خط نسخ و تعلیق خطی بنام نسختعلیق بوجود آورد که نام آن در اثر کثرت استعمال به نستعلیق تغییر پیدا کرد. این خط بسیار مورد اقبال واقع شد و موجب تحول عظیمی در هنر خوشنویسی گردید.[۶] و بعدها در دوران شاه عباس صفوی به دست میرعماد حسنی به اوج زیبایی و کمال رسید.
خط نستعلیق علاوه بر خوشنویسانی که در حیطه ایران کنونی میزیستند. در خراسان بزرگ و کشورهای آسیای میانه، افغانستان و بهویژه خوشنویسان دربار گورکانیان در هندوستان (که تعلق خاطر ویژهای به فرهنگ ایرانی داشتند) رشد و پیشرفت قابل توجهی کرد.
بطور کلی قرنهای نهم تا یازدهم هجری را میتوان قرنهای درخشان در هنر خوشنویسی در ایران دانست. در اواسط قرن یازدهم سومین خط خالص ایرانی یعنی شکسته نستعلیق به دست مرتضی قلی خان شاملو حاکم هرات با تغییر دادن خط نستعلیق ابداع شد. علت پیدایش آن را میتوان به سبب نیاز به تندنویسی و راحتنویسی در امور منشیگری و بیش از آن ذوق و خلاقیت ایرانی دانست. همانطوریکه بعد از پیدایش خط تعلیق، ایرانیان بهخاطر سرعت در کتابت، شکسته تعلیق آن را نیز بوجود آوردند.[۶] درویش عبدالمجید طالقانی این خط را به کمال رساند.
در دوران قاجار خط کاربرد اصلی خود یعنی کتابت را از دست داد. از یک سو با تأکید و توسعه سیاهمشقنویسی به سمت هنر ناب رفت و از دیگر سو با پدید آمدن روزنامهها و چاپ سنگی خود را به هنرهای کاربردی نزدیک شد. در دوران پهلوی روند نیازهای مدرن تجاری و تبلیغی حط را از کنج کتابخانهها و مجموعههای خصوصی به بستر اجتماع کشاند و جریانات هنری مدرنی شیوههایی چون نقاشیخط را بهوجود آوردند که کماکان مورد توجه محافل هنری جهان است.
در سالهای پس از انقلاب اسلامی خوشنویسی با اقبال عمومی روبرو شد و انجمن خوشنویسان ایران که در سال ۱۳۲۹ تشکیل شده بود نقش بارزی در رشد و توسعه کمی و کیفی این هنر به عهده گرفت.
تحولات نوین خوش خطی (خوشنویسی)
همواره قابلیتهای کارکردی عاملی مهم و درجه اول، در انگیزه و شکلگیری تحولات در خوشنویسی بودهاست. اگر چه زیبایی بصری نیز بدون شک مورد نظر خطاطان قرار گرفته اما بهویژه امروزه، صنعت چاپ و گرافیک تأثیر شگرفی بر روند توسعه و تحولات خوشنویسی داشتهاست.
خوشنویسی ایرانی با از دست رفتن مصرف اصلی آن یعنی کتابت و مواجهه با نیازهای جامعه مدرن در قرن اخیر روند تازهای را دنبال کرد. تحولات فرهنگی – هنری و سیاسی – اجتماعی و فناوری در ایران، در دورههای قاجار و پهلوی زمینهساز نوآوری متفاوتی در خط شدهاند. در دوره قاجار با ظهور و روزنامهها و نشریات، مصرف اصلی خوشنویسی یعنی کتابت و تکثیر آثار مکتوب بهتدریج از بین رفت. از این رو جنبههای خلاقه و روشهای شخصی و شیوهگرایانه در خط نمود بیشتری پیدا کرد و با رواج «سیاهمشق»ها دوران تازهای فرا رسید. پس از آن در دوره پهلوی با پدید آمدن نیازهای جدید برای جامعه همچون تجارت، تبلیغات و فناوری و همچنین مواجهه با هنر جهانی خوشنویسی نیز میبایست خود را با این تحولات هماهنگ میکرد.
روند تحولات در خوشنویسی به شکل سنتی محدود نشد و هنرمندان خطاطی و نقاشی را با هم درآمیختند تا امکانات نوینی را تجربه کنند به این کار رفته رفته عنوان نقاشیخط داده شد. شاید بتوان گفت مکتب سقاخانه خاستگاه اصلی زیباشناسی و نوآوری معاصر، در خوشنویسی خط به ویژه در پیش از انقلاب ایران (۱۳۵۷) بودهاست. پس از انقلاب خوشنویسی با اقبال زیادی از سوی جوانان مواجه شد آنان در عرصههای مختلف اعم از شیوههای سنتی یا تلاش برای ایجاد خلاقیتهای نوین با هم به رقابت پرداختند. رشد هنر گرافیک و گستردگی نیازهای نوین جامعه، پدید آمدن کامپیوتر به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای کار گرافیک و نشر رومیزی همه و همه چالشهای حدید در پیش روی خوشنویسی معاصر هستند.
اصول و قواعد خوش خطی با خودکار
فاصله چشم تا صفحه کاغذ چقدر باشد؟
رعایت فاصله چشم تا صفحه کاغذ ضامن سلامتی چشم است، عوامل متعددی از جمله نور و دید چشم و اندازه کلمات در میزان فاصله موثر است، اما بنا بر اندازه متعارف کلمات در خط تحریری و نور کافی و بینایی معمولی، فاصله چشم تا صفحه کاغذ حدود ۲۵ سانتیمتر باید باشد، و از نزدیک بینی جدا پرهیز کنید.
طریقه صحیح نشستن در خوشنویسی با خودکار چگونه است؟
طریقه صحیح نشستن و تمرین کردن به خصو تمرینات طولانی از جهت سلامت جسم دارای اهمیت فوق العاده است، زیرا نشستن نامناسب به ستون فقرات و گردن آسیب جدی می رساند، لذا انجام تمرینات بر روی زمین بسیار نامناسب و مضر است و باید پرهیز شود، پس روش صحیح استفاده از میز شیب دار مخصوص تحریر و یا نشستن بر روی زمین و تکیه دادن است.
روش صحیح گرفتن قلم در دست چیست؟
باید قلم در میان دو انگشت شست و اشاره قرار می گرد و به انگشت وسط تکیه می کند. قلم را باید قدری راحت در دست گرفت زیرا محکم گرفتن قلم موجب خستگی زودهنگام و مخل به آموزش است.
میزان فشار بر قلم و روی کاغذ چه مقدار باشد؟
میزان فشار بر قلم در خط تحریری کاملا طبیعی است و راحتی و سهولت در نوشتن یک اصل است و همچنین اصل اینست که ضخامت همه قسمت های کلمه یکنواخت باشد زیرا نوشتن در خط تحریری توسط ابزار خودکار و مداد و یا روان نویس است، اما در نوشتن خط تحریری هنری میتوان با رعایت ظرافت و ضخامت همانند خط نستعلیق درشت که با قلم نی نوشته می شود جاهای مختلف کلمه را از لحاظ ظرافت و ضخامت تفاوت گذاشت و جذابیت بیشتری به نوشته داد.
در خط تحریری اگر به واسطه فشار بر قلم در جاهایی از حروف ضخامت بیشتری می توان ایجاد کرد، قطعا خط تحریری زیباتر و جذاب اری خواهیم داشت، برای این کار زیر دستی ما نباید سفت و سخت باشد تا بتوان به واسطه فشار بر قلم و فشار روی کاغذ ضخامت در نوشته ایجاد کرد.( بهترین نوع زیر دستی برای این کار زیر دستی چرم می باشد)
اما این که در کدام قسمت های قلم فشار بیشتری وارد کنیم و یا در کجای تحریر چه حروفی فشار اعمال کنیم تا ضخیم تر نوشته شود الگوی ما خط درشت است به صورتی که در همتن قسمت های از کلمات که در خط نستعلیق با لم نی کلمه ضخیمتر نوشته می شود در خط تحریری هم این کار صورت می گیرد.
قواعد خوشنویسی با خودکار ، اتصالات خط نستعلیق تحریری به سه شکل اول، وسط و آخر کلمه تقسیم میشوند در این مطلب به شما یاد خواهیم داد که اتصالات حروف در جایگاه های مختلف کلمه چگونه خواهد بود.
قواعد خوشنویسی با خودکار و اتصالات خط نستعلیق در اول، وسط و آخر کلمه
- در نوشتن کلمه خط زمینه در نظر گرفته شود.
- اندازه و شکل درست نوشته شود.
- اتصال صحیح بین حروف در کلمات رعایت شود.
- همیشه آخرین حرف اتصال هر کلمه موقعیت آن را نسبت به خط زمینه تعیین می کند.
- استفاده مناسب است کشیده ها زیبایی خط را بیشتر می کنند.
قواعد نوشتن حروف در خط نستعلیق
- هر حرفی متناسب با موقعیتی که در کلمه دارد می تواند در ابتدا، وسط و انتهای آن نوشته شود.
- بعضی از حروف مانند الف ، د ، ر ، و تنها به انتهای کلمات می چسبند.
- برخی از حروف دارای اشکال متفاوتی در نوشتن هستند که استفاده از آنها باعث زیباتر شدن خط می شود.
- ر تنها حرفی که موقعیت آن نسبت به خط زمینه به اتصال آن به حروف دیگر بستگی دارد.
قواعد نوشتار تحریری
- تا رسیدن به انتهای اتصال نوشت افزار را بر نداریم.
- الف و سرکش در مرحله دوم نوشته شود.
- نقطه در پایان هر کلمه یا اتصال گذاشته شود.
- کلمات به صورت جدا و بدون در هم رفتگی پشت سر هم نوشته شود.
- فاصله ها مناسب انتخاب شود.
- الفبای فارسی دارای سی و دو حرف است که باحذف حروف تکراری ۱۸ باقی می ماند(الف، ب، ج، د، ر، س، ص، ط، ع، ف، ق، ل، م، ن، و، ه، ی). این حروف را می توان به سه دسته خورد، کشیده و مدور تقسیم کرد.
حروف خورد: انتهایشان روی خط زمینه قرار می گیرد(الف، د، ر، ط، و، ه).
حروف کشیده: روی خط زمینه کشیده می شود(ب، ف، ک).
حروف مدور: بخشی از آن روی خط زمینه و قسمتی به صورت نیم دایره زیر خط زمینه قرار می گیرد(ح، س، ص، ع، ق، ل، ن، ی).
میم(م) تنها حرفی که در هیچ گروهی قرار نمی گیرد.
اصلی ترین عامل بدخطی چست ؟
- رعایت نکردن زمینه، یک شکل ننوشتن حروف و عدم توجه به اتصالات در نگارش کلمات است.
- هر چه دقت در نحوه نوشتن کلمات بیشتر باشد و خط دلنشین تر خواهد بود.
- دقت و تمرین صحیح کلید اصلی خوشنویسی است اگرچه نوع نوشتن سلیقه ای و شخصی است اما رعایت قواعد ساده نویسی تشخص خاصی به آن می دهد.
- استفاده از به اندازه است در نوشتن از راست بودن آن اهمیت زیادی دارد در قسمت بالای کلمه به را در قسمت پایین کمی متمایل است کلاه الفبا دو منحنی معکوس نوشته می شود.
دیدگاهتان را بنویسید